Çocuklarda Ahlak Gelişimi - Aşamalar ve Kavramlar
Bu makalede
- Ahlak Nedir?
- Ahlaki Gelişim Nedir?
- Çocuklarda Ahlaki Gelişimin Aşamaları
- Freud'un Ahlaki Gelişim Kavramı
- Skinner'ın Ahlaki Gelişim Kavramı
- Piaget'in Ahlaki Gelişime Bakışı
- Kohlberg'in Ahlaki Gelişim Teorisi
- Ebeveynlerin Çocukların Ahlaki Gelişimindeki Rolü
Çocukları, insandaki iyiliği onurlandıran ve yanlışları kınayan bireyler haline gelmek için beslemek, dünyanın ihtiyacı olan şey olabilir. Çocuklarınızın neyin doğru neyin yanlış olduğunu ayırt etmesine yardımcı olmak için, ilk yıllarında güçlü bir ahlak temeli oluşturmaya başlamanız gerekir. Çocukluk ahlakının gelişimini teşvik etmek, şefkatli ve duygusal açıdan sağlam insanları yetiştirmenin anahtarıdır.
Ahlak Nedir?
Ahlak, doğru ile yanlış arasında bir çizgi çizme yeteneğidir. Bir insanın ahlakı, davranışlarını, düşüncelerini, tutumlarını ve davranışlarını başkalarına yönlendiriyor. Kişinin duygusal zekası ve bilişsel becerileri ile birlikte içinde büyüdüğü ortama dayalı olabilir.
Ahlaki Gelişim Nedir?
Ahlaki gelişim, ahlâksallığın yetişkinlikten yetişkinliğe ve ötesine geçme hakkı olan bir bireydeki anlayışı ve evrimidir. Birçok psikolog, çocuklarda ahlaki gelişme fikrini, yaklaşımlarındaki ve ahlak anlayışındaki değişiklikleri gözlemleyerek analiz etmeye çalıştılar.
Çocuklarda Ahlaki Gelişimin Aşamaları
Çocuklarda 5 temel ahlaki gelişim evresi vardır.
1. Bebeklik (0 ila 2 yıl)
Bu yaşta, bebekler moralize etme yeteneğine sahip değildir. Doğru ve yanlış düşünceleri, neyin rahat ettiğini ve neyin olmadığını hissettiriyor. Anne karnında bebeğin asla yalnız olmadığını, asla aç olmadığını ve anne ile sürekli temas halinde olduğunu anlamak önemlidir. Bunun dış dünyada gerçekleşmemesi durumunda, bebek bunu 'yanlış' bir şey olarak algılar. Beslenmek, bekletilmek ve kucaklanmak, bebek için doğal olarak doğru olan şeydir.
2. Bebeklik (2 ila 3 yıl)
Bu yaşta çocuğunuz henüz doğru ile yanlış arasındaki farkı ayırt edemese de, 'başkaları' kavramını öğrenmiş olacak ve herhangi bir eylem yapmadan önce insanları göz önünde bulundurmaya başlayacaktır. Neden kardeşinin oyuncaklarını alamadığını ya da diğerlerine niye vuramadığını söyleyemese de, bir şekilde cezalandırılacağını ya da kınanacağını anladığı için bunu yapmamayı öğrenecektir. Bu yaşta, yürümeye başlayan çocuğunuz takviye etmemek için kurallarınıza göre oynayacaktır.
3. Okul öncesi (3 ila 7 yıl)
Bunlar ahlaki gelişimin biçimlendirici çağlarıdır. Bu, çocuğunuza ailede öğretilen değerleri ve onun etrafında görebildiği değerleri içselleştirdiği zamandır. Ebeveynlerinden sürekli tahsisat arar ve bu nedenle onu yönlendirmeniz ve kuralların sorumluluğunu almanız gerekir. Çocuğunuz ayrıca, başkalarına karşı saygılı olmanın insanlar eylemlerden etkilendiğinden önemli olduğunu anlayacaktır. Eylem ve tepki arasında bir bağlantı kuracak, bu da mutlaka yanlış davranırsa, bir tür güçlendirme ile karşı karşıya kalacağı anlamına geliyor. Çocuklar ayrıca, eğer birine zarar verirse, kendini kötü hissedeceğini rasyonelleştiren empati temelli bir ahlaka sahip olma eğilimindedir.
4. Gençler (7-11 yaş)
Bu, çocukların yetişkinlerin muhtemelen her şeyi çözdüğünü anlamadığını anlamaya başladıkları yaştır! Yine de otoriteye itaat etmelerine rağmen, kuralların hakkaniyetini yargılayabilir ve eşitlik kavramını belirleyebilirler. Bu yaşta, ne yapılması gerektiği ve neyin kapatılması gerektiği konusunda güçlü bir fikirleri olacak. Ayrıca çocukların da duyulması gereken görüşlere sahip olduğuna inanmaya başlayacaklar.
5. Ergenler
Gençler, akran baskısından büyük ölçüde etkilenir. Ancak, eylemlerinin sonuçları olduğunu ve bazen başkalarını olumsuz yönde etkileyebileceğini anlıyorlar. Ahlak duygusu daha soyut ve onların ihtiyaçlarını karşılayabilecek pazarlık bulabiliyorlar. Akran baskısıyla yönlendirildiklerinden, akranlarını etkilemek için ahlaki olarak yanlış yollara başvurabilirler. Bu yaşta, ebeveynler, yetkili bir kişiden çok, kendileri için danışman ve danışman gibi olurlar.
Freud'un Ahlaki Gelişim Kavramı
Freud'un ahlaki gelişim kavramı, id, ego ve süperego teorisine dayanır. Bu teoriler sayesinde, bireyin ihtiyaçları ile toplumun genel ihtiyaçları arasında bir gerginlik olduğunu öne sürdü.
Kimlik, zihnin kendini koruyan ve yalnızca kendini kazanmayla ilgilenen kısmıyla ilişkilidir. Bununla birlikte, süperego ahlaki merkezden kaynaklanır ve toplum için doğru olan şeyle daha fazla ilgilidir.
Freud, çocuğun kimliğinden süperegoya geçişi sosyal çıkarları göz önünde bulundurarak yapabilmesi için ahlaki bir gelişim sağlayacağına inanıyordu.
Skinner'ın Ahlaki Gelişim Kavramı
Skinner, çocuğun içinde büyüdüğü veya esas olarak çocuğun ahlakının temelini oluşturduğu ortamın olduğu fikrine vurgu yaptı. Bu, ebeveynlerin ve bakıcıların davranışlarının ve tutumlarının nasıl olduğu ve çocuğun ahlaki duruşunu nasıl biçimlendirdiği ile ilgilidir.
Piaget'in Ahlaki Gelişime Bakışı
Piaget, çocuğun entelektüel gelişimi ile ahlaki gelişimi arasında paralellikler çizdi. Ayrıca, çocuğun ahlakının en iyi şekilde gruplarla etkileşimler ve karar vermeye maruz kalması yoluyla geliştiğini söyledi. Çok küçük yaşta, çocuğun davranışına, bir eylemden nasıl etkileneceği yönlendirilir. Bu yaşta kurallar çok önemlidir ve değiştirilemeyecek bir şey olarak kabul edilir ve çocuklar yalnızca bir eylemin sonucuyla ilgilenir. Çocuk entelektüel olarak olgunlaştıkça, sadece sonuçları değil, bir eylemin arkasındaki güdüyü inceleme ihtiyacını fark etmeye başlar. Bu yaşta, çocuk aynı zamanda kuralların adaletli olduğunu analiz etmeye başlar ve katılan tüm taraflara adalet sağlamak için müzakereye izin verir.
Kohlberg'in Ahlaki Gelişim Teorisi
Kohlberg, ahlaki gelişim aşamalarında ilerlemek için bilişsel ve entelektüel gelişimin gerekli olduğu inancıyla Piaget ile uyumluydu. Altı aşaması (üç seviyenin altında gruplandırılmış) ahlaki gelişim, bir grup çocuğun soruları ve ahlaki ikilemleri ortaya koyan bir hikayeye verdiği cevaba dayanıyordu.
Seviye 1: Konvansiyonel ahlak
Bu, on yaşın altındaki çocuklar için geçerlidir. Burada çocuklar cezadan kaçınmak ve ihtiyaçlarının karşılanmasını sağlamakla ilgileniyorlar. İki aşaması vardır.
Aşama 1: itaat ve ceza yönelimi
Çocuklar, yalnızca cezadan kaçınmak için yetkili olarak ebeveynlere veya yetişkinlere itaat ederler.
2. Aşama: Değişim, Bireycilik ve Enstrümantasyon
Çocuklar, bu aşamada, hak kavramının sübjektif olabileceğine ve bireyin bakış açısından bakılabileceğine inanmaya başlar. Ayrıca eylemlerini ahlaki karşılıklılığa dayandırırlar ve bir göz yargılama yöntemi için bir göz içselleştirme eğiliminde olabilirler. Ayrıca, anlaşma yapmayı ve olumlu davranış için getirileri hariç öğrenmeyi de öğrenirler.
Seviye 2: Geleneksel ahlak
Bu aşama, on yaşında başlar ve bazı yetişkinlerle yetişkinliğe iyi uzanabilir. Yaşamları boyunca aynı kalabilir. Çocuklar kabul edilebilir davranışlara ve yetişkin rol modellerinin eylemlerine yönelirler.
3. Aşama: Kişilerarası uygunluk
Çocuklar, belirli bir sosyal grup içinde iyi insanlar olarak görülmek için iyi işler yaparlar.
Aşama 4: Sosyal Sistem ve Hukuk ve Düzen
Otoriteye saygı ve toplumda genel düzeni sağlamak için kurallara uyulur.
Seviye 3: Post Geleneksel ahlak
Yetişkinlerin yalnızca yüzde 10 ila 15'i, ahlaklarının kendileri için seçtikleri muhakeme ve ilkelere dayandığı bu aşamaya ulaşıyor. Çoğu insan bu aşamayı başaramaz, çünkü çevrelerindeki insanlardan ahlaki değerler alır.
Aşama 5: Sosyal sözleşme ve bireysel haklar
Çoğunluğun yararına kurallar getirilmesine rağmen, bireysel istisnalar olabilir.
Aşama 6: Evrensel ilkeler ve etik
Bu aşamadaki insanlara, eşitlik ve insan hakları gibi, evrensel olarak uygulanabilir bireysel ilkeleri yönlendirilir. Bu ilkelere uyan ve diğerlerini dışlayan kurallara uyuyorlar.
Ebeveynlerin Çocukların Ahlaki Gelişimindeki Rolü
Çocuğunuzdaki ahlakın temelini şekillendirme konusunda aktif bir rolünüz vardır ve bunu çocuğunuzun düşünceli bir insan olmak için büyümesine yardımcı olmak için kullanabilirsiniz. İşte çocuklarda ahlaki gelişimin nasıl teşvik edileceğine dair birkaç kılavuz.
1. Kural Belirleme ve Öğretim Olanaklarından Yararlanma
Çocuğunuzun yapılabilecekler ile neyin kaçınılması gerektiği arasında net bir ayrım olması esastır. Çocuğunuza neden yalan söyleme veya birine zarar verme gibi davranışların yanlış olduğunu açıklamak için zaman ayırın. Bunu çocuğunuza ahlaki bir ders vermek için bir fırsat olarak kullanın.
2. İyi Bir Rol Modeli Olun
Çocuklar çok etkilenebilir ve yetişkinleri bazen T'ye taklit ederler. Bu nedenle, diğerleriyle ve çocuklarınızla ilgilendiğiniz şekilde şefkat ve merhamet göstermeniz önemlidir.
3. Olumlu Güçlendirme
Olumlu pekiştirme ile ahlaki olarak doğru bir davranışı ödüllendirin, çocuğunuzun doğru şeyi yaptığı için takdir edildiğini bilmesini sağlayın.
4. Topluluk Katılımı
Gönüllülük gibi görevler, güçlü bir topluluk duygusu ve çocuğunuza geri verme fikri aşılayabilir. Parkları temizlerken veya yaşlı evlerde yardım ederken çocuklarınızla yan yana çalışmak çocuğunuzun sosyal ve duygusal açıdan yetenekli bireye dönüşmesine yardımcı olabilir.
Çocuklarda ahlaki gelişim, büyüme sürecinin gerekli bir parçasıdır ve onları doğru yöne yönlendirmelerine yardımcı olabilir. Çocuğunuzun olumlu ve iyi değerleri doğru çocukluktan anlamasına ve içselleştirmesine yardımcı olma fırsatını elde etmeniz önemlidir.